(ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ’)

ਗੋਤਮੁ ਤਪਾ ਅਹਿਲਿਆ ਇਸਤ੍ਰੀ ਤਿਸੁ ਦੇਖਿ ਇੰਦ੍ਰੁ ਲੁਭਾਇਆ ॥
ਸਹਸ ਸਰੀਰ ਚਿਹਨ ਭਗ ਹੂਏ ਤਾ ਮਨਿ ਪਛੋਤਾਇਆ ॥੧॥
(ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ ੧ ਦਖਣੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ)

ਗੋਤਮ ਤੱਪ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਗ੍ਰਿਹਸਥੀ ਰਿਸ਼ੀ (ਤਪਾ) ਸੀ । ਅਹਿਲਿਆ ਉਸ ਦੀ ਇਸਤਰੀ (ਪਤਨੀ) ਸੀ ।

(ਅਹਿਲਿਆ ਤੇ ਗੋਤਮ ਰਿਸ਼ੀ ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਦੇਹਰਦੂਨ ਦੇ ਕੋਲ ਹੈ । ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਹੁਣ ਉਹ ਫ਼ੁਰਸਤ ਕਿੱਥੇ !)

ਇੰਦਰ ਅਹਿਲਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ‘ਤੇ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਮੀ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਵੀ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਮ-ਵਾਸਨਾ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ।

ਵੈਸੇ ਅਹਿਲਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਦਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, (ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ), ਇਹ ਇੰਦਰ ਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਾਮੀ ਬਿਰਤੀ ਨੇ ਅਹਿਲਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇੰਦਰ ਵਿੱਚ ਕਾਮ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਿਸੇ ਕਾਮੀ ਇਸਤਰੀ ਜਾਂ ਪੁਰਸ਼ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਿਸੇ ਕਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀ ਵਿੱਚ ਕਾਮ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਬੜੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਕਾਲੀ ਕਰਤੂਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਚੰਦਰ ਮਿਲ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਕਿਸੇ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਭੰਡਣ ਵਾਸਤੇ ਭੰਡਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਸਾਥ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਰਿਸ਼ੀ ਗੋਤਮ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇੰਦਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭੇਸ ਵਟਾ ਕੇ ਅਹਿਲਿਆ ਕੋਲ ਜਾ ਪੁੱਜਾ, ਜਦੋਂ ਗੋਤਮ ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਲਈ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਜਦੋਂ ਇੰਦਰ ਅਹਿਲਿਆ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਕਾਲਾ ਕਰਨ ਆਇਆ, ਉਸ (ਇੰਦਰ) ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੂਪ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੋਤਮ ਰਿਸ਼ੀ ਵਰਗਾ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ-ਨਿੰਦਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੂਪ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਵਰਗਾ ਬਣਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੀ । ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪੁ੍ਰਸ਼ ਇਸ ਦੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹਨ ।

ਇੰਦਰ ਅਹਿਲਿਆ ਨੂੰ ਕਲੰਕਿਤ ਕਰਕੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਵਾਪਸ ਜਾ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਟਿਆਲਾ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਮੌਨ ਹੋ ਗਏ ।

ਜਦੋਂ ਗੋਤਮ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਚੰਦਰ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਤੂੰ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤਕ ਕਲੰਕੀ ਰਹੇਂ ।

ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਕਾਮ ਦਾ ਚਸਕਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਉਹ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਰੋਧੀ ਲੋਕ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਦਾਗ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਕਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇਨਸਾਨ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਪਹਿਚਾਣਦਾ, ਸਗੋਂ ਕੇਵਲ ਉਸਦੇ ਔਰਤ ਅੰਗ (ਜਿਸਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੇ ‘ਭਗ’ ਕਿਹਾ ਹੈ) ਦੀ ਮਾਲਿਕਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਦਾ ਹੈ । ਰਿਸ਼ੀ ਗੋਤਮ ਨੇ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਬਦਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗੁਰਬਾਣੀ-ਨਿੰਦਾ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋਏ ਗੁਰਸਿੱਖ ਕਿਸੇ ਗੁਰਬਾਣੀ-ਨਿੰਦਕ ਨੂੰ ਦੁਰ-ਫਿਟੇ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਕਿਉਂਜੋ, ਇੰਦਰ ਔਰਤ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਸਿਰਫ਼ ‘ਭਗ’ ਦੀ ਮਾਲਿਕਾ ਵਜੋਂ ਹੀ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੀ ਸੀ, ਗੋਤਮ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਤੂੰ ਔਰਤ ਦੇ ਭਗ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈਂ, ਜਾ, ਤੇਰੇ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਭਗ ਦੇ ਹੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੋ ਜਾਣ” ।

ਗੋਤਮ ਦੇ ਵਾਕ ਪੂਰੇ ਹੋਏ ਤੇ ਇੰਦਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਉੱਪਰ ਥਾਂ-ਥਾਂ ‘ਤੇ ਭਗ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬਣ ਗਏ : –

ਤਬ ਹੀ ਰਿਸਿ ਕੈ ਰਿਖਿ ਸ੍ਰਾਪ ਦਿਯੋ ॥
ਸੁਰ ਨਾਯਕ ਕੋ ਭਗਵਾਨ ਕਿਯੋ ॥
ਭਗ ਤਾਹਿ ਸਹੰਸ੍ਰ ਭਏ ਤਨ ਮੈ ॥
ਤ੍ਰਿਦਸੇਸ ਲਜਾਇ ਰਹਿਯੋ ਮਨ ਮੈ ॥੨੧॥
(ਚਰਿਤ੍ਰ ੧੧੫, ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ)

ਗੋਤਮ ਦੇ ਸਰਾਪ ਸਦਕਾ ਅਹਿਲਿਆ ਪੱਥਰ (ਸ਼ਿਲਾ) ਰੂਪ ਹੋ ਗਈ । ਜਦੋਂ ਦਸ਼ਰਥ-ਪੁੱਤਰ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਦਾ ਪੈਰ ਉਸ ਨਾਲ ਛੋਹਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਸ਼ਿਲਾ-ਰੂਪ ਹੋਈ ਅਹਿਲਿਆ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਹੋਈ :

ਗੋਤਮ ਨਾਰ ਅਹਿਲਿਆ ਤਿਸਨੋਂ ਦੇਖ ਇੰਦ੍ਰ ਲੋਭਾਣਾ ॥
ਪਰ ਘਰ ਜਾਇ ਸਰਾਪ ਲੈ ਹੋਇ ਸਹਸ ਭਗ ਪਛੋਤਾਣਾ ॥
ਸੁੰਞਾ ਹੋਆ ਇੰਦ੍ਰਲੋਕ ਲੁਕਿਆ ਸਰਵਰ ਮਨ ਸ਼ਰਮਾਣਾ ॥
ਸਹਸ ਭਗਹੁ ਲੋਇਣ ਸਹਸ ਲੈਂਦੋਈ ਇੰਦ੍ਰਪੁਰੀ ਸਿਧਾਣਾ ॥
ਸਤੀ ਸਤਹੁੰ ਟਲ ਸਿਲਾ ਹੋਇ ਨਦੀ ਕਿਨਾਰੇ ਬਾਝ ਪਰਾਣਾ ॥
ਰਘੁਪਤਿ ਚਰਣ ਛੁਹੰਦਿਆਂ ਚਲੀ ਸੁਰਗਪੁਰ ਬਣੇ ਬਿਬਾਣਾ ॥
ਭਗਤ ਵਛਲ ਭਲਯਾਈਅਹੁੰ ਪਤਿਤ ਉਧਾਰਣ ਪਾਪ ਕਮਾਣਾ ॥
ਗੁਣਨੋਂ ਗੁਣ ਸਭਕੋ ਕਰੈ ਅਉਗਣ ਕੀਤੇ ਗੁਣ ਤਿਸ ਜਾਣਾ ॥
ਅਵਿਗਤ ਗਤਿ ਕਿਆ ਆਖ ਵਖਾਣਾ ॥੧੮॥
(ਪਉੜੀ ੧੮, ਵਾਰ ੧੦, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ)

ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ਾਇਦ ਗ਼ਲਤ ਹੋਏ ਕਿ ਸਜ਼ਾ ਮਿਲਣ ਮਗਰੋਂ ਸਭ ਪਛਤਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਦੇ ਦੋਖੀ ਪੰਥ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਜ਼ਾ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਪਛਤਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ । ਇੰਦਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕੁੱਝ ਵੱਖਰਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਉਪਰੋਕਤ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਸਾਨੂੰ ਦਸਦਾ ਹੈ:

ਗੋਤਮੁ ਤਪਾ ਅਹਿਲਿਆ ਇਸਤ੍ਰੀ ਤਿਸੁ ਦੇਖਿ ਇੰਦ੍ਰੁ ਲੁਭਾਇਆ ॥
ਸਹਸ ਸਰੀਰ ਚਿਹਨ ਭਗ ਹੂਏ ਤਾ ਮਨਿ ਪਛੋਤਾਇਆ ॥੧॥

ਭਾਵ, ਆਪਣੀ ਕਾਲੀ ਕਰਤੂਤ ਮਗਰੋਂ ਇੰਦਰ ਪਛਤਾਇਆ । ਸ਼ਾਇਦ ਬਾਕੀ ਦੇਵਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਟਕਾਰਿਆ ਵੀ ਹੋਵੇ । ਉਸ ਵੇਲੇ ਕਥਿਤ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜੋ ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ ਵਗ਼ੈਰਾ ‘ਤੇ ਆ ਕੇ ਝੂਠੀਆਂ ਪ੍ਰੋਫ਼ਾਈਲਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਹੀ ਸਹੀ, ਉਸਦਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦਾ ।

ਇਹ ਆਖਣਾ ਬਿਲਕੁਲ ਗ਼ਲਤ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਖ਼ੁਦ ਹੀ, ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁਰਾਹੇ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਪਰੋਕਤ ਸਬਦ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਹ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਹੈ:

ਕੋਈ ਜਾਣਿ ਨ ਭੂਲੈ ਭਾਈ ॥
ਸੋ ਭੂਲੈ ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਭੁਲਾਏ ਬੂਝੈ ਜਿਸੈ ਬੁਝਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
(ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ ੧ ਦਖਣੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ)

ਭਾਵ, ਕੋਈ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਕੁਰਾਹੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ । ਉਹੀ ਭੁੱਲਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਆਪ ਭੁਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਸਮਝਦਾ ਵੀ ਉਹੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਆਪ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

ਇਸ ਲਈ, ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਜੋ ਗੁਰੂ-ਨਿੰਦਾ ਕਰੇ, ਜਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ-ਨਿੰਦਾ ਕਰੇ । ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ-ਵੱਸ ਵੀ ਕੀ? ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਤਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।

ਹਾਂ, ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸਗੋਂ ਤਰਸ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ । ਉਸ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਹਰਕਤ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ‘ਬੀਰ-ਰਸ’ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਨਿੰਦਕ ਦੀ ਸਾਰੀਰਿਕ ਦੁਰ-ਦਸ਼ਾ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨਿੰਦਕ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ‘ਕਰੁਣਾ’ ਪੈਦਾ ਹੋਏ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਿਸੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ‘ਬੀਰ-ਰਸ’ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਕਰੁਣਾ-ਰਸ’ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਮਾਤਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਅਹਿਲਿਆ ਦਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਾਸਤੇ, ਜੋ ਅਹਿਲਿਆ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦਸਵੀਂ ਵਾਰ ਦੀ ਪਉੜੀ ੧੮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਇਸੇ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਖਿਆਨ ਚਰਿਤ੍ਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ 115ਵੇਂ ਚਰਿੱਤ੍ਰ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਅਹਿਲਿਆ ਨੇ ਹੀ ਬੁਲਾਇਆ ਸੀ ਤੇ ਇੰਦਰ ਨੇ ਅਹਿਲਿਆ ਨਾਲ ਕੁਕਰਮ ਅਹਿਲਿਆ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸੀ :

ਜੋਗਨੇਸੁਰੀ ਸਹਚਰੀ ਸੋ ਤਿਨ ਲਈ ਬੁਲਾਇ ॥
ਸਕਲ ਭੇਦ ਸਮੁਝਾਇ ਕੈ ਹਰਿ ਪ੍ਰਤਿ ਦਈ ਪਠਾਇ ॥੮॥
ਜਾਇ ਕਹਿਯੋ ਸੁਰਰਾਜ ਸੋ ਭੇਦ ਸਖੀ ਸਮਝਾਇ ॥
ਸੁਨਤ ਅਹਿਲਯਾ ਕੀ ਬ੍ਰਿਥਾ ਰੀਝਿ ਰਹਿਯੋ ਸੁਰਰਾਇ ॥੯॥
(ਚਰਿਤ੍ਰ ੧੧੫, ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ)

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅਹਿਲਿਆ ਤੇ ਇੰਦਰ ਦੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਸੰਬੰਧੀ ਸਾਰੇ ਨੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕ ਮੰਨ ਲਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਕੋਈ ਜਿਗਿਆਸੂ ਸਬਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਗ਼ਲਤ ਹੈ । ਜੇ ਅਹਿਲਿਆ ਤੇ ਇੰਦਰ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਕੋਈ ਕਾਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਇਹ ਸਬਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇ ਕਿ ਪਰਾਈ ਇਸਤਰੀ ਨਾਲ ਭੇਸ ਵਟਾ ਕੇ ਕੁਕਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਇਹ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ । ਗੁਰਸਿੱਖ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਕਰੁਣਾ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨੇ ਸਿਖਾਈ ਹੀ ਨਹੀ….।