ਜੇ ਕਾਲ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਰਜੋ ਗੁਣ (ਬ੍ਰਹਮਾ) ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਜੇ ਰਜੋ ਗੁਣ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ । ਕਿਸੇ ਵੀ ਤ੍ਰਿਗੁਣਾਤਮਕ ਤੱਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਲ ਦੀ ਹੋਂਦ ਹੋਵੇ । ਕੋਈ ਵੀ ਸੂਖਮ ਜਾਂ ਸਥੂਲ ਤ੍ਰਿਗੁਣਾਤਮਕ ਵਸਤੂ ਕਾਲ-ਪਰਿਛਿੰਨ (काल-परिछिन्न) ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਕਾਲ-ਪਰਿਛਿੰਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਹੋਵੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਨਾ ਹੋਵੇ । ਹਰ ਤ੍ਰਿਗੁਣਾਤਮਕ ਵਸਤੂ, ਜੋ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵਕਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਕਿਸੀ ਵਕਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ। ਭਾਵ, ਐਸਾ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਸਤੂ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਈ, ਤੇ ਐਸਾ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਸਤੂ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹਰ ਤ੍ਰਿਗੁਣਾਤਮਕ ਵਸਤੂ ਕਾਲ-ਪਰਿਛਿੰਨ ਹੈ । ਸਿਰਫ਼ ਨਿਰਗੁਣ ਬ੍ਰਹਮ ਹੀ ਕਾਲ ਤੋਂ ਅਪਰਿਛਿੰਨ (काल से अपरिछिन्न) ਹੈ ।
- ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤ’
Retaliate… No Surrender…